5 สิงหาคม 2554
บล็อกครั้งนี้คัดลอกมาจาก บทความของแม่มุกซึ่งเขียนไว้ในเว็บบอร์ดพันธุ์ทิพย์ค่ะ แต่ใช้รูปจากทั้งกล้องแม่มุกและแม่อ้อค่ะ
—————————————————————————————————————–
สวัสดีค่ะ
ไม่ได้ลงกระทู้เสียนาน แต่วันนี้ตั้งใจค่ะ ตั้งใจว่าจะเอารูปของเด็กๆ กลุ่มบ้านเรียนปฐมธรรมมาโชว์ให้คุณพ่อคุณแม่ในนี้ได้เห็นว่าเด็กกลุ่มเล็กๆ เรียนรู้เรื่องอะไรบ้าง
องค์นี้เด็กๆ เรียกเกี่ยวกับเรื่องของสังคม โดยมีหัวข้อเรื่องเกี่ยวกับอาชีพดั้งเดิมของคนไทยเป็นแกนหลัก มีทั้งโครงงานใหญ่ที่ต้องทำและรวมไปถึงการออกไปเรียนรู้นอกสถานที่ด้วย วันศุกร์ที่ผ่านมามุกได้มีโอกาสตามเด็กๆ ไปที่ไร่ของหมอกิจ ซึ่งเป็นไร่ออแกนนิคและทำเกษตรกรรมโดยยึดแนวเศรษฐกิจพอเพียง
เด็กๆ อยู่ที่นี่ตั้งแต่ก่อนเก้าโมงเช้าจนถึงบ่ายสามโมงถึงได้กลับ แต่ก็เป็นช่วงเวลาที่คุ้มค่ามากๆ เพราะทั้งเด็กและแม่ๆ ที่ตามไปเรียนรู้ร่วมกับลูก ก็ได้รับความรู้หลายๆ อย่างที่ควรจะเป็นความรู้รอบตัวของเรา แต่เราคงจะลืมมันไปนานแล้ว
เนื่องจากเด็กๆ ของเราส่วนใหญ่ก็เกิดมาในยุคที่มีเทคโนโลยีพร้อมสรรพ มีความโชคดีในหลายๆ ด้าน มีทั้งความสุขสบาย และไม่ค่อยได้เรียนรู้เกี่ยวกับชีวิตของเกษตรกรซักเท่าไหร่ คุณครูก็เลยอยากให้เด็กๆ ได้ลองสัมผัสดูบ้างว่า กว่าผัก ผลไม้ แต่ละชนิดจะเติบโตได้นั้นต้องอาศัยเวลา แรงกาย และความรู้ไม่ใช่น้อย และอยากให้เด็กๆ เห็นคุณค่าของอาหารทุกมื้อที่รับเข้าไปค่ะ
เรามาเริ่มต้นกันเลยนะคะ
วันนี้ถึงแม้คุณหมอจะไม่อยู่ แต่ก็ได้พี่แจ๊คมาเป็นวิทยากรที่ลงรายละเอียดได้เยอะและได้ลึก แถมยังใจดีสุดๆ เลยค่ะ
พี่แจ็คกำลังแนะนำตัวค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/1/IMG-9056.jpg?et=cGbsxl%2C9ij4PF7N8eoy5Ow&nmid=478023620)
หลังจากนั้นก็ไม่รอช้าค่ะ รีบแจกอุปกรณ์ให้กับเด็กๆ เลยทำให้รู้ว่าลูกๆ เราไม่ค่อยมีความรู้เรื่องเกี่ยวกับเครื่องมือเกษตรจริงๆ นั่นแหละ แต่วันนี้จะไม่ใช่แค่ได้รู้จัก แต่จะได้ลงมือใช้จริงๆ
ชุณฬี่ ชาวสวนตัวน้อยพร้อมแล้วค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/97/shunleeDress.jpg?et=ISGKTqiyEMV3uFHMeuaHGQ&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/2/IMG-9066.jpg?et=awjgktmliPS2SxO2I9EeTQ&nmid=478023620)
พี่แจ๊คเริ่มต้นจากสิ่งที่เด็กๆ รู้จักดีที่สุด ก็คือการปลูกกล้วย
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/3/IMG-9072.jpg?et=BJWF0mq0CAue4N5zOOw8%2BA&nmid=478023620)
ทำให้ได้ความรู้ไปด้วยว่า กล้วยต้องการดินร่วน และควรทำแอ่งรอบๆ ให้มีน้ำขังเพื่อให้มีน้ำมากเพียงพอที่จะเลี้ยงให้ต้นกล้วยใหญ่ (เคยสังเกตุเหมือนกันว่าชาวสวนมักปลูกกล้วยใกล้ๆ กับแหล่งน้ำ) และควรจะรอให้หน่อกล้วยใหม่โตเพียงพอที่จะนำมาเพาะปลูก
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/7/IMG-9082.jpg?et=60wwQxhRoZS%2CC7rABYxxnQ&nmid=478023620)
เราปลูกกล้วยใช้เวลาประมาณ 8 เดือน (แบบไม่มีสารเร่งนะคะ) ก็สามารถได้ผลทานแล้วค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/11/IMG-9090.jpg?et=ug0CKaXlzZT8gsmsEkhjAw&nmid=478023620)
ภาพนี้พี่แจ็คกำลังสอนให้น้องๆ ถางหญ้าออก และพรวนดินให้ร่วนซุย
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/1/photos/102/600x600/6/IMG-9080.jpg?et=XIc8s4EpZ4JEesF73vcvyw&nmid=478023620)
หลังจากนั้นก็เอาเปลือกข้าวโรยใส่เพื่อเพิ่มอาหารในดิน
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/16/IMG-9102.jpg?et=4iiC8%2BUEaPSFEftuSiVzsA&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/17/IMG-9105.jpg?et=BBwUBBqfPK45CfpHpoZ8WA&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/14/IMG-9097.jpg?et=rjCxY7yqnozeNEsdFUgYEw&nmid=478023620)
หลังจากเด็กๆ ได้เหงื่อชุ่มตั้งแต่เช้าจากการถางหญ้า พรวนดิน เติมอาหารให้กับต้นกล้วยแล้ว พี่แจ็คก็ได้พาเด็กๆ มาเรียนรู้เรื่องพืชผักสวนครัวต่อ ไม่ว่าจะเป็นชะอม ถั่วพลู ใบชะพลู โหระพา พริก กระเพรา ตะไคร้หอม ตะไคร้บ้าน และอื่นๆ อีกมากมายค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/25/IMG-9128.jpg?et=KIph%2ByVXAJSIhvjiBGGJuA&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/35/IMG-9153.jpg?et=xRtrOeIPiIRrqudCQ%2B%2CsJg&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/28/IMG-9134.jpg?et=1ZauayzhyXxRX1kBns%2CM6Q&nmid=478023620)
แต่แล้วเด็กๆ ก็ได้เห็นเจ้าตัวปาดที่มาเกาะอยู่ตรงใบกล้วยด้วย ทำให้พี่แจ็คได้สอนถึงประโยชน์ของการพึ่งพาอาศัยทางธรรมชาติ และบังเอิญมีนางพญามดมาเกาะอยู่ใกล้ๆ ตรงนั้น ทำให้พี่แจ็คหยิบเอามาและเล่าถึงเรื่องของชีวิตมดไปด้วย เด็กๆ ตื่นเต้นดีค่ะที่ได้รู้ว่า นางพญามดถึงจะตัวใหญ่แต่ก็ไม่กัดคนนะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/36/IMG-9154.jpg?et=zzalJqcZ19FdEvpCLT6rig&nmid=478023620)
เด็กๆ กำลังตั้งอกตั้งใจฟังเรื่องการปลูกผักกวางตุ้งอยู่ค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/38/IMG-9164.jpg?et=c18ZhR7Sa%2BYrUyP1SKeOPQ&nmid=478023620)
หลังจากนั้นก็เป็นการลงมืออีกครั้ง นั่นคือการเตรียมดินเพาะปลูกค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/47/IMG-9186.jpg?et=dcx4PedU%2CVdnnu3kpaZeHw&nmid=478023620)
ส่วนใหญ่สมัยนี้เวลาที่เราไปซื้อหามันจะเป็นดินผสมสำเร็จหมดแล้ว แต่ครั้งนี้เด็กๆ จะได้เรียนรู้ขั้นตอนในการผสมจริงๆ ซึ่งก็มีรายละเอียดคร่าวๆ ดังนี้ค่ะ
1. ดินร่วนหนึ่งส่วน (เช่น 1 กระถางพลาสติก)
2. ขี้เถ้าแกลบหนึ่งส่วน
3. ขุยมะพร้าวแห้งหนึ่งส่วน
4. ใบไม้แห้งหนึ่งส่วน
5. ขี้วัวแห้งหนึ่งส่วน
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/49/IMG-9191.jpg?et=9CWEqQGasezdgdRIOtcRsg&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/48/IMG-9190.jpg?et=4wxzWbggJ6mEsaqriirEkg&nmid=478023620)
ขั้นตอนแรกเด็กๆ จะต้องทำให้ดินร่วนเสียก่อนค่ะ เนื่องจากเด็กๆ ยังไม่มีประสบการณ์ เวลาทุบดินก็ไม่ค่อยระวัง ทำให้มีดินเข้าตากันบ้างค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/52/IMG-9197.jpg?et=HmKfkGdIAoWiCE8RDtjyxQ&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/55/IMG-9213.jpg?et=E1iJyg0ToZHAn12WBrKX8Q&nmid=478023620)
เนื่องจากแบ่งออกเป็นสองกลุ่ม ผสมกันระหว่างพี่ป.4 พี่ป.2 และน้องป.1 พี่โตก็เลยมีหน้าที่เป็นคนตักส่วนผสมมาวางให้น้องๆ ค่ะ สิ่งสำคัญก็คือเวลามาเทจะต้องทำให้เหมือนเป็นแซนวิชหรือเค้กที่วางให้เป็นชั้นๆ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/56/IMG-9216.jpg?et=Sd88TnagLy6gLXo9P%2BOXyA&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/59/IMG-9221.jpg?et=EyiqfTCVuTh9%2CCENMo6heQ&nmid=478023620)
เริ่มสนุกแล้วค่ะ เพราะตอนแรกๆ เด็กๆ ก็ยังมี อี๋ๆ กันบ้าง ด้วยกลิ่นด้วยความเปื้อน แต่ทำๆ ไปก็มันส์ดีค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/61/IMG-9226.jpg?et=oj0m8Fms7cUsSOFjYEZ%2Bzg&nmid=478023620)
ที่น่ารักก็คือ พอเด็กๆ เห็นว่าทำเป็นชั้นๆ ก็เริ่มร้องเพลง Happy Birthday กันอย่างสนุกสนาน หาเทียนมาปักเสร็จสรรพ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/60/IMG-9222.jpg?et=Qybp%2CGvM3BNo2AEZGp3K5Q&nmid=478023620)
เสร็จแล้วก็ได้กระถางปลูกคนละสามกระถาง ทุกคนตักดินใส่กระถางของตัวเองค่ะและรอเพื่อฟังวิธีปลูกพืชแต่ละชนิดต่อไป
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/63/IMG-9232.jpg?et=vsGFeKNMefrGlyWcPfYpUg&nmid=478023620)
ในสามกระถางนี้ พี่แจ็คให้แบ่งเป็น
1. ว่านหางจระเข้ ปลูกร่วมกับผักโสม
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/65/IMG-9235.jpg?et=ekIVl9gqvBReh8kMEJMQ0Q&nmid=478023620)
2. กระเพรา กับ สาระแหน่
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/71/IMG-9253.jpg?et=uMW9SJic1obk7zxWVsUKNg&nmid=478023620)
3. คะน้ากับกวางตุ้ง
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/69/IMG-9243.jpg?et=xK%2Cgh6zvRSZYPsOzLa8RJw&nmid=478023620)
ที่ฮาก็คือ หลังจากเด็กๆ ปลูกเสร็จ คุณแม่คนนึงก็เข้าไปถามเพื่อดูว่าเด็กๆ เก็บข้อมูลกันจริงหรือไม่ พอชี้ว่าผักชี้คืออะไร เด็กๆ ก็พร้อมใจกันตอบว่า
สาระแน แม่ๆ ก็ขำกันกลิ้งค่ะ ไม่รู้ว่ามันไอ้แสบๆ มันแอบว่าหรือว่ามันเรียกผิดจริงๆ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/70/IMG-9248.jpg?et=%2Ciim1bRxJuDP9X7vEEgfHQ&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/72/IMG-9257.jpg?et=WDtzscvY4brX%2CF7gPh%2BHZw&nmid=478023620)
เที่ยงพอดีค่ะ ถึงเวลาเติมพลังแล้ว ทางไร่ได้เตรียมอาหาร น้ำแกงตำลึง ผักผักน้ำมันหอย และผักุว้นเส้นค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/73/IMG-9264.jpg?et=supVOfTMXJxl%2BdsKKGcHqw&nmid=478023620)
อยากจะบอกว่า ผักอร่อยมาก ฝีมือพ่อครัวก็ดีค่ะ ใครว่างเชิญแวะมาได้นะคะ เป็นร้านอาหารเล็กๆ อยู่ด้านหลังโตโยต้า พุทธมณฑลสาย 5 ค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/76/IMG-9268.jpg?et=qy6vYd5e2H22fbYHDDdwJA&nmid=478023620)
หลังจากที่เหนื่อยมากกับการเพาะปลูกคอร์สเล็กๆ เด็กๆ ก็ได้เติมพลังกันไปเรียบร้อยและไม่ลืมที่จะ…เล่นกันต่ออย่างสนุกสนาน
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/79/IMG-9275.jpg?et=8%2BkADaxLWZ9HNnFyRRJM1g&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/81/IMG-9285.jpg?et=62nMsjsdCnLvZoZB2v35cQ&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/80/IMG-9280.jpg?et=ETSEBOY02CGx8iT8BfJofQ&nmid=478023620)
วันนี้คุณครูให้เล่นกันอยู่เกือบครึ่งชั่วโมงค่ะ เพราะเห็นว่าเด็กๆ กำลังสนุก และควรได้มีเวลา relax บ้าง ทั้งพี่ทั้งน้องทั้งคุณครู เล่นกันแบบลืมเหนื่อยเลย
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/78/IMG-9271.jpg?et=7ZGOC03%2B0I%2CdCMVdgocPbw&nmid=478023620)
เสร็จแล้วก็ถึงเวลาเรียนกันต่อ พี่แจ๊คพาไปดูวิธีทำปุ๋ยหมักชีวภาพค่ะ อันนี้กลิ่นแรงมาก แต่ก็ดีตรงที่พี่แจ็คนำเอาเศษอาหารทั้งหมดที่เด็กๆ กินเหลือจากมื้อเที่ยงมาสาธิตให้ดูของจริง
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/82/IMG-9289.jpg?et=Gb770hVzVcFBqf5yBRQLUA&nmid=478023620)
วิธีทำปุ๋ยหมักก็จะใช้พวกเศษอาหาร พสมกับกากน้ำตาล และสารพด.2 ซึ่งเป็นสารเร่งที่มีจุลินทรีย์หลายตัวทำหน้าที่ย่อยสลายอาหาร แต่แย่หน่อยค่ะ ข้อมูลหลังจากนี้มุกแทบจะไม่ได้จดแล้วเพราะมัวแต่ถ่ายรูปเพลินค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/83/IMG-9290.jpg?et=5h%2BvtlbqJAXZCdxPNqUjFQ&nmid=478023620)
เสร็จแล้วพี่แจ๊คพามาดูคอนโดไส้เดือนและสอนให้เด็กๆ รู้ว่าไส้เดือนมีประโยชน์ต่อเกษตรกรแค่ไหนบ้าง นอกจากนี้ยังได้ความรู้เกี่ยวกับวงจรชีวิตไส้เดือนด้วยนะคะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/84/IMG-9299.jpg?et=eJwJ1lwWh9fzRUEiODVOqg&nmid=478023620)
เช่นไส้เดือนออกลูกเป็นไข่ ในไข่ 1 ฟอง มีลูกสองตัว ไส้เดือนหนึ่งตัวออกไข่ได้ประมาณ 60 ฟอง ไส้เดือนเป็นสัตว์สองเพศ เวลาผสมพันธุ์กัน ก็ต้องมีตัวหนึ่งยอมเป็นตัวเมีย อีกตัวยอมเป็นตัวผู้ค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/87/IMG-9306.jpg?et=DeCJj6gNWDkBw4THpb8Miw&nmid=478023620)
ยัยชุณกำลังถือไส้เดือนไว้ในมือ ดำๆ ที่อยู่รอบๆ ตัวไส้เดือนคือพวกขี้ไส้เดือนค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/98/ShunleeNoting.jpg?et=84mvg6vuReOe%2CKpMmG3MSw&nmid=478023620)
พีีแจ็คสอนเด็กๆ ให้เอามะละกอฝังดินลยค่ะเพื่อเป็นอาหารของไส้เดือน ก่อนจะบอกให้เด็กๆ ถอยออกมาให้ห่างเพราะถ้าเราเฝ้าดุไส้เดือนจะไม่กินอาหารค่ะ มันขี้ตกใจได้ง่าย
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/88/IMG-9310.jpg?et=DW78nt1eU9Oix7U9HwnZfg&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/89/IMG-9311.jpg?et=nTRUSEOlwtr6AgK3%2Bbx8mw&nmid=478023620)
จด จด และ จดค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/90/IMG-9314.jpg?et=4%2CyKbgcovTfZSuH3v9eG1w&nmid=478023620)
เสร็จแล้วก็ไปเรียนเรื่อง การเลี้ยงไก่แบบโรงเรือนปิดต่อค่ะ ทำให้ได้รู้ว่า ไก่เนื้อที่เราทานๆ กันนั้น ใช้เวลาประมาณ 45 วันก็เอามาเชือดได้แล้วค่ะ เด็กๆ ก็ถามพี่เค้าใหญ่ว่า พอ 45 วันก็ต้องฆ่าเลยจริงๆ ใช่มั้ย พี่แจ๊คก็บอกว่าใช่ บางคนก็หน้าแหยๆ ค่ะ คงเพราะเห็นไก่จริงๆ แบบมีชีวิตอยู่จริงๆ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/91/IMG-9318.jpg?et=8NpqQ44ajmijEBDbevSfPA&nmid=478023620)
ราคาไก่หน้าฟาร์มนี่ 32-41 บาทต่อกิโลค่ะ แล้วน้ำหนักที่เหมาะสมที่จะขายก็คือ 2.4-2.7 กิโลต่อตัวค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/92/IMG-9322.jpg?et=DmhnqvYaTPzBRIbscCl5uA&nmid=478023620)
มาถึงส่วนสุดท้ายแล้วก็คือขั้นตอนการปักชำตอนกิ่ง ซึ่งต้องอาศัยผู้ใหญ่ช่วยด้วย แต่เด็กๆ ก็ดูตื่นเต้นดีค่ะ เพราะเป็นอะไรที่ไม่เคยทำมาก่อน
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/95/IMG-9337.jpg?et=KmO1CQlbbclOYilN21OeDQ&nmid=478023620)
ขั้นตอนนี้ละเอียดและยาก ทำให้ต้องอาศัยการจดจำและเรียนรู้ ก็เลยต้อง จด จด จด
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/99/AllNote.jpg?et=Y6lfHz9lXyN1RggIfjYZ3Q&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/94/IMG-9333.jpg?et=Xe8NIEVd9KtxmwN0te64Dw&nmid=478023620)
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/96/IMG-9339.jpg?et=Hjuqj7Q42CikMYoBLOpvmg&nmid=478023620)
ว่าแล้วก็แอบดูว่าเด็กๆ จดอะไรกันบ้างค่้ะ อันนี้ของพี่ป.4
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/100/PamNote.jpg?et=VHb7CuJP4XYrkKSaZ2EoZA&nmid=478023620)
อันนี้ของยัยชุณฬี่ น้องป.1 ค่ะ เทคนิคของการเรียนแบบนี้คือ ทุกครั้งที่ไปทัศนศึกษาเด็กๆ จะต้องฟังวิทยากรและจดรายละเอียดลงไป ไม่ว่าจะเป็นการจดตัวอักษร หรือ วาดภาพ หรือสัญลักษณ์แทนก็ได้ แต่สำคัญคือต้องมีความกล้าที่จะจดลงไป ถูกผิดไม่สำคัญค่ะ ค่อยไปแก้เอาทีหลังก็ได้ เพราะหลังจากกลับไป คุณครูจะทำการสรุปใบงานร่วมกับเด็กๆ อีกที
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/101/ShunleeNote.jpg?et=rx2IN0OuQ9awMu5Wg%2CGv8g&nmid=478023620)
เสร็จแล้วค่า ขอบคุณพี่แจ๊คผู้ใจดีที่สอนความรู้ให้กับเด็กๆ ด้วย และยังสัญญาว่าเมื่อไหร่ที่แปลงเกษตรของเด็กๆ พร้อมแล้ว จะขอเชิญพี่แจ๊คมาให้ความรู้เพิ่มเติมค่ะ
![](https://multiply.com/mu/mamaaor/image/0/photos/102/600x600/102/JackThanks.jpg?et=7JbxdLI0av9RcWZhrDAovA&nmid=478023620)
ดูรูปที่เหลือได้ที่ http://mamaaor.multiply.com/photos/album/102/102